19/04/2005 tarih ve 25791 no’lu resmi gazetede sayısında yayınlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ile atık yağların olduğu gibi doğaya bırakılması ve kanalizasyona dökülmesi yasaklanmıştı. Türkiye’de yılda yaklaşık 1.500.000 ton bitkisel yağ tüketildiği, kızartma işleminde yaklaşık 350.000 ton atık yağ üretiliyor.
Türkiye’de 2005 yılında 1.300 ton, 2006 yılında ise 1.680 ton bitkisel atık yağ toplandı.
Yılda toplanan yağ miktarı 1 yılda tüketilen yağ miktarının neredeyse % 1’ini oluşturduğu biliniyor.
SİNOP ÖRNEK OLABİLİR!
Karadeniz’in en güzel sahiline sahip olan Sinop’ta atık yap toplama ile ilgili bir çalışma henüz yok. Birçok farkındalık etkinliği ile adından söz ettiren Sinop, dünyayı tehdit eden bu sorun ile ilgili bir adım atabilir. Yerel yönetimlerin organizasyonuyla atılacak bir adımla birlikte, insan ve çevre sağlığı açısından örnek olunabilir. Türkiye’de birçok belediye bu konuda adım atarak bitkisel atık yağlar toplandığı biliniyor.
BİTKİSEL ATIK YAĞLARIN ZARARLARI NELER?
1 litre atık yağ, 1 milyon litre içme suyunu kirletir.
Atık yağlarınızı lavaboya, çöpe, suya ve toprağa dökmeyin!
Kullanılmış kızartma yağları, elektrik üretiminde veya biyodizel üretiminde kullanılarak geri kazanılabilir. Ülkemizde her yıl yaklaşık 1,5 milyon ton bitkisel yağ, gıda amaçlı olarak tüketilmektedir. Lokanta, fastfood, yemekhane, hazır yemek fabrikası, otel, motel, hastane, turistik tesis, tatil köyleri, gıda endüstrisi, askeri tesis gibi ticari işletmelerde ve evlerde bitkisel yağların kullanımı sonucu yaklaşık 300 bin ton kızartmalık atık yağ oluşmaktadır.Kullanılmış kızartmalık yağlar ekotoksik özellik gösterir ve denizlere, göllere ve akarsulara döküldüğünde su yüzeyini kaplayarak, havadan suya oksijen transferini önleyerek balıkların ve diğer canlıların ölümüne neden olur.
Lavaboya dökülen kullanılmış kızartmalık yağlar, evsel atık su kirliliğinin %25‘ini oluşturur. Kullanılmış kızartmalık yağların lavaboya dökülmesi ile dren sistemine yapışarak kanalizasyon borusu içindeki atıkların boru cidarına tutunmasına, zamanla borunun daralmasına ve kanalizasyon sisteminin kullanılmaz hale gelmesine sebep olur. Tıkanan borular evlerde ve caddelerde kanalizasyon taşkınlarına neden olarak çevre ve insan sağlığını tehdit eder. Lavaboya dökülen atık yağlar, kanalizasyon sisteminin ve atık su arıtma tesislerinin bakım, onarım ve işletim maliyetini artırır, böcek ve koku problemlerine neden olur. Kızartma işlemi sırasında oluşan fiziksel ve kimyasal reaksiyonlar ile yağda çok sayıda bozunma ürünü oluşur ve bu maddeler çevre ve insan sağlığına zarar verir. Polar madde oranı %25’i aşmış bitkisel yağların atık olarak değerlendirilmesi ve gıda zincirinden çekilmesi gerekmektedir. Aksi halde kanserojen etki göstermektedir. Kullanılmış kızartmalık yağların canlılar üzerindeki zararlı etkileri sebebiyle yem ve sabun sanayiinde kullanılması yasaktır. Kullanılmış kızartmalık yağlar önemli bir içme suyu kaynağı olan yeraltı sularının kirlenmesine sebep olur.
Görselde, Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı ve Nifüfer Belediyesi'nin imzaladığı proje ile evsel atık yağları nasıl topladığı görünmekte.
Rıfat Yılmaz
