Sinop’un sakin ve şirin ilçesi Gerze, yeşilin berrak bir denizle kucaklaştığı Karadeniz’in tüm doğal güzelliğini gözler önüne seriyor. İlk adının “Carusa” olduğu tahmin edilen Gerze, tarih sahnesine Antik Çağ’da çıkmış bir yerleşim yeri olma özelliğini taşıyor. Sinop'un gizli cenneti olarak gösterilen ve 14.000 nüfuslu küçük bir ilçe olmasına rağmen gezilecek yerler bakımından çok zengin olan Gerze, Hititler, Paflagonyalılar, Kimmerler, Persler, Romalılar, Selçuklular, Bizanslılar ve Osmanlılara uzanan zengin tarihiyle görülmeye değer birçok paha biçilmez hazineye sahip. Bu zenginliğiyle de Sinop’un en çok ziyaret edilen yerlerinden biri.
Gerze, az katlı ve güzel evleriyle bilinirken, kötü bir tarihe de sahip. 13 Şubat 1956’da, bir kadının mangalı devirmesi sonucu çıkan yangın kısa sürede büyüyerek Gerze’deki ahşap evlerin büyük bir kısmını yok etti. Yangının çıktığı mevsimde her evde kurutulmuş tütünler bulunuyordu ve şiddetli lodos esintileri yangının hızla yayılmasına neden oldu. Gerze’de o dönem elektrik ve telefon imkanları çok kısıtlı olduğundan, yangın sırasında halk silahlarını ateşleyerek çevre il ve ilçelere haber vermeye çalıştı. Ancak yangın o kadar hızlı yayıldı ki, insanlar evlerine su taşıyana kadar evler kül oldu. Yangından kaçmak isteyen bazı kişiler, yanmaz sanılan hamama sığındı fakat ahşap müştemilatı tutuşunca boğularak hayatlarını kaybett. Yangın, 18 saat sürdü ve 20’ye yakın kişinin hayatını kaybetmesine, 833 ev ve 300 dükkanın yok olmasına neden oldu. Yangının ardından tüm Türkiye’den yardım yağdı. Futbol maçlarının gelirleri, taksi ve dolmuşların gelirleri Gerze’ye bağışlandı. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, yangından sonra Gerze’yi ziyaret etti ve kimsenin mağdur edilmeyeceğini söyledi. O dönemde doğal afetler için devlet yardımı sağlayacak bir yasa yoktu, bu nedenle yeni bir afet yasası çıkarılarak “Gerze Yasası” adı altında devlet tarafından yeni evler yapıldı. Devlet, dileyenlere kendi evlerini yapmaları için yardım sağlarken, dileyenler ise devletin yaptırdığı iki katlı evlerden satın alabildi. Yangından sonra yeniden imar edilen Gerze, modern bir ilçe haline getirildi, ancak halk, bahçeleri ve gül bahçeleriyle ünlü evlerin yok olmasının acısını hala derinden hissediyor.
Korunan tarihi yapısı, dinginliği ve doğal yaşamın sürdürülebilirliği ile öne çıkan Gerze’ye, 2017 yılında Uluslararası Cittaslow Birliği tarafından “Sakin Şehir” unvanı da verildi.
Hakan Cinel
